Giáo Dục STEM Là Gì? Khái Niệm Và Quy Trình Triển Khai

Giáo Dục Stem Là Gì đang là câu hỏi được nhiều phụ huynh và nhà giáo quan tâm trong bối cảnh chương trình giáo dục đổi mới. Về cơ bản, STEM là viết tắt của Khoa học (Science), Công nghệ (Technology), Kỹ thuật (Engineering) và Toán học (Mathematics). Đây là một phương pháp giáo dục tích hợp, giúp học sinh kết nối kiến thức hàn lâm với thế giới thực tiễn xung quanh. Mục tiêu chính của STEM là trang bị cho người học năng lực giải quyết các vấn đề thực tế thông qua việc ứng dụng kiến thức tổng hợp từ các lĩnh vực này. Theo Công văn 3089/BGDĐT-GDTrH năm 2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, giáo dục STEM được định nghĩa là “một phương thức giáo dục nhằm trang bị cho học sinh những kiến thức khoa học gắn liền với ứng dụng của chúng trong thực tiễn”. Bài viết này sẽ đi sâu làm rõ khái niệm giáo dục STEM và quy trình xây dựng một bài học STEM hiệu quả.

Khái Niệm Giáo Dục STEM Chi Tiết

Để hiểu rõ giáo dục STEM là gì, chúng ta cần nhìn vào các thành phần cấu tạo nên thuật ngữ này: Khoa học (Science), Công nghệ (Technology), Kỹ thuật (Engineering) và Toán học (Mathematics). Điểm khác biệt cốt lõi của giáo dục STEM là sự tích hợp các lĩnh vực này thay vì dạy riêng lẻ. Phương pháp này khuyến khích tư duy liên môn, giúp học sinh áp dụng kiến thức tổng hợp để giải quyết vấn đề một cách toàn diện. Mô hình STEAM còn bổ sung Nghệ thuật (Art), nhằm tăng cường sự sáng tạo và tính thẩm mỹ trong quá trình học tập.

Công văn 3089/BGDĐT-GDTrH năm 2020 định nghĩa giáo dục STEM là “phương thức giáo dục nhằm trang bị cho học sinh những kiến thức khoa học gắn liền với ứng dụng của chúng trong thực tiễn”. Nội dung bài học theo chủ đề STEM gắn với việc giải quyết một vấn đề tương đối trọn vẹn, trong đó học sinh tham gia học tập một cách tích cực, chủ động, vận dụng kiến thức đã học để giải quyết vấn đề đặt ra. [Giáo dục stem ở tiểu học] là minh chứng cho việc áp dụng phương pháp này từ sớm, giúp trẻ làm quen với cách học tích cực, khám phá và sáng tạo.

Tầm Quan Trọng Của Giáo Dục STEM

Tầm quan trọng của giáo dục STEM nằm ở khả năng phát triển toàn diện cho người học trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0. Không chỉ cung cấp kiến thức chuyên môn, STEM rèn luyện các kỹ năng thiết yếu của thế kỷ 21 như tư duy phản biện, sáng tạo, giải quyết vấn đề, làm việc nhóm và khả năng thích ứng. Khi tham gia các dự án thực tế, học sinh học cách đối mặt và vượt qua thách thức, chuẩn bị hành trang vững chắc cho tương lai. [Giáo dục sớm là gì] cũng chia sẻ mục tiêu phát triển tiềm năng toàn diện này, đặc biệt chú trọng đến việc khơi gợi sự tò mò và hứng thú học tập ở trẻ ngay từ những năm đầu đời.

Quy Trình Xây Dựng Bài Học STEM

Việc thiết kế một bài học theo định hướng STEM đòi hỏi một quy trình bài bản để đảm bảo tính hiệu quả và liên kết liên môn. Dựa trên hướng dẫn tại Công văn 3089/BGDĐT-GDTrH năm 2020, quy trình này bao gồm bốn bước chính:

Bước 1: Lựa Chọn Nội Dung Dạy Học

Bắt đầu bằng việc xác định nội dung kiến thức trong chương trình môn học có thể gắn kết với các hiện tượng tự nhiên, xã hội, hoặc quy trình công nghệ ứng dụng trong thực tế. Việc lựa chọn này là nền tảng để xây dựng vấn đề cần giải quyết cho bài học.

Bước 2: Xác Định Vấn Đề Cần Giải Quyết

Từ nội dung đã chọn ở Bước 1, giáo viên đặt ra một vấn đề hoặc thử thách thực tiễn mà học sinh cần tìm cách giải quyết. Vấn đề này phải đòi hỏi học sinh vận dụng kiến thức, kỹ năng từ nhiều môn khác nhau đã học hoặc cần học để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Xây Dựng Tiêu Chí Của Sản Phẩm/Giải Pháp

Xác định rõ các tiêu chí cho sản phẩm hoặc giải pháp mà học sinh sẽ tạo ra là bước quan trọng để định hướng quá trình làm việc. Các tiêu chí này là căn cứ để học sinh đề xuất ý tưởng, thiết kế, chế tạo và đánh giá kết quả công việc của mình. Việc hiểu [sản phẩm stem la gì] giúp các em hình dung mục tiêu cụ thể và những yêu cầu cần đạt.

Bước 4: Thiết Kế Tiến Trình Tổ Chức Hoạt Động Dạy Học

Thiết kế tiến trình tổ chức hoạt động dạy học là bước cuối cùng, cần sử dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, lấy người học làm trung tâm. Tiến trình này được thiết kế lồng ghép các bước của quy trình kỹ thuật (ví dụ: tìm hiểu vấn đề, nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, thử nghiệm, đánh giá, cải tiến). Mỗi hoạt động học được thiết kế rõ ràng về mục đích, nội dung, sản phẩm học tập dự kiến và cách thức tổ chức. Các hoạt động có thể diễn ra cả trong và ngoài lớp học (ở trường, ở nhà, cộng đồng). Ngoài ra, có thể thiết kế bài học điện tử trên mạng để hướng dẫn, hỗ trợ hoạt động học của học sinh bên ngoài lớp. Thiết kế [dự án steam] cũng tuân thủ các nguyên tắc này để đảm bảo hiệu quả và tính liên môn.

Nội Dung Bài Học STEM Nằm Trong Chương Trình Giáo Dục

Về nội dung, bài học STEM được xây dựng dựa trên chương trình giáo dục phổ thông hiện hành và luôn gắn kết với các vấn đề thực tiễn đời sống xã hội, khoa học, công nghệ. Học sinh không học lý thuyết rời rạc, mà được đặt vào các tình huống thực tế, yêu cầu tìm tòi giải pháp để giải quyết vấn đề. Quá trình này giúp các em chiếm lĩnh kiến thức và đáp ứng yêu cầu cần đạt của bài học. Nội dung kiến thức trong bài học STEM có thể thuộc một hoặc nhiều môn học khác nhau nhưng phải đảm bảo tính tích hợp và giải quyết vấn đề một cách trọn vẹn. Hiểu [ngành stem là gì] trong tương lai giúp định hướng việc học tập STEM phù hợp với mục tiêu nghề nghiệp và phát triển bản thân.

Tóm lại, giáo dục STEM là gì đã được giải đáp qua khái niệm tích hợp Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học và quy trình triển khai bài bản. Đây là phương pháp giáo dục hiện đại, tập trung trang bị cho học sinh khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tiễn, rèn luyện tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề. Bằng cách gắn kết nội dung bài học với đời sống, STEM không chỉ giúp học sinh hiểu bài sâu sắc hơn mà còn chuẩn bị hành trang vững chắc cho tương lai trong một thế giới đầy biến động.

Tham khảo:

• Công văn 3089/BGDĐT-GDTrH năm 2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo.