Học lập trình game Scratch: Bắt đầu tạo trò chơi đơn giản

Scratch là một ngôn ngữ lập trình trực quan, được thiết kế đặc biệt cho trẻ em và người mới bắt đầu. Với giao diện kéo thả đơn giản, Scratch giúp các em làm quen với tư duy logic và các khái niệm lập trình cơ bản một cách thú vị thông qua việc tự tay tạo ra các trò chơi, câu chuyện tương tác hay hoạt hình của riêng mình. Việc học Lập Trình Game Scratch không chỉ mang lại niềm vui sáng tạo mà còn là bước đệm quan trọng cho việc phát triển các kỹ năng kỹ thuật số cần thiết trong tương lai. Bài viết này sẽ hướng dẫn các em và phụ huynh cách tạo một số trò chơi phổ biến trên Scratch với các bước làm vô cùng đơn giản, từ đó khuyến khích sự sáng tạo không giới hạn.

Hình ảnh mời tham gia nhóm Zalo để nhận tài liệu lập trình game Scratch

Một số game phổ biến được tạo ra từ Scratch với cách làm vô cùng đơn giản. Đây là những hướng dẫn cơ bản để tạo ra một trò chơi, vì vậy, người dùng có thể dựa vào các bước này để tự sáng tạo ra các ý tưởng trò chơi độc đáo cho riêng mình.

Cách làm game hứng táo trên Scratch

Game hứng táo là một trò chơi đơn giản nhưng hiệu quả để làm quen với việc điều khiển nhân vật và xử lý va chạm trong Scratch.

1. Lựa chọn giao diện trò chơi

Thiết lập một giao diện trò chơi với nhiều chủ đề đa dạng được tích hợp sẵn trên phần mềm Scratch. Bạn chỉ cần nhấn chọn vào một giao diện có sẵn là đã có thể sử dụng được. Bạn cần lưu ý lựa việc chọn giao diện phù hợp với thể loại trò chơi muốn sáng tạo để tổng thể được hài hòa, cân đối nhất.

2. Tạo đối tượng trong trò chơi

Với trò chơi hứng táo, hai đối tượng cần tạo là giỏ và táo. Đặt táo ở phía trên và giỏ ở phía bên dưới của màn hình. Bạn có thể sử dụng các mẫu đối tượng đã có sẵn trong phần mềm hoặc tự sáng tạo những hình ảnh riêng cho mình.

3. Đặt lệnh cho đối tượng giỏ

Sử dụng phím “mũi tên trái”, khi nhấn phím giỏ sẽ di chuyển sang trái. Sử dụng phím “mũi tên phải”, khi nhấn phím giỏ sẽ di chuyển sang phải. Đặt giới hạn di chuyển của giỏ theo lệnh, chẳng hạn nếu (x) là giới hạn bên trái thì đặt (x) là số điểm giới hạn cụ thể. Thực hiện tương tự cho bên phải theo đối số.

Ví dụ: Muốn giỏ được di chuyển trong giới hạn 10 cm bên trái thì bạn cần đặt (x) là 10, tương tự bên phải giới hạn là 10 cm thì (x) sẽ là -10.

4. Đặt lệnh cho đối tượng táo

Sử dụng “đặt tọa độ y” để đặt táo phía trên giao diện. Sử dụng “đặt tọa độ x” và “đặt tọa độ y” để đặt ngẫu nhiên các vị trí của táo trên trục x và trục y khi bắt đầu rơi hoặc xuất hiện lại. Sử dụng kết hợp giữa khối lệnh kéo xuống để tạo hiệu ứng táo rơi xuống. Kết hợp với lệnh kiểm tra va chạm để tính điểm khi hứng được táo bằng giỏ.

Các khối lệnh Scratch điều khiển chuyển động và tương tác cho đối tượng quả táo trong game hứng táo

5. Thêm âm thanh vào trò chơi

Thiết lập nhạc nền và hiệu ứng âm thanh cho các hoạt động của trò chơi như âm thanh di chuyển giỏ, âm thanh táo rơi vào giỏ, âm thanh táo rơi xuống đất,… nhằm tăng thêm sự sinh động cho trò chơi của mình.

6. Đặt điều kiện kết thúc trò chơi

Người dùng có thể đặt các điều kiện kết thúc trò chơi dựa trên điểm số đạt được, mốc thời gian hoặc số lần để táo rơi xuống đất mà không hứng được.

7. Thử nghiệm và sửa lỗi trò chơi

Sau khi hoàn thành xong các bước, người dùng cần thử nghiệm trò chơi để xem khả năng vận hành của các thành phần bên trong và kiểm tra các lỗi có thể xảy ra. Trong quá trình trải nghiệm, có thể sáng tạo thêm một số ý tưởng về tính năng giúp trò chơi trở nên thú vị hơn.

Cách làm game đuổi bắt trên Scratch

Game đuổi bắt là một ví dụ tuyệt vời để học cách điều khiển hai nhân vật khác nhau và lập trình sự tương tác giữa chúng.

1. Tạo nhân vật

Thiết lập nhân vật cho người chơi (nhân vật điều khiển) và một nhân vật mục tiêu (nhân vật cần đuổi hoặc chạy trốn) trong game. Bạn có thể sử dụng các đối tượng có sẵn trong phần mềm hoặc tự sáng tạo cho mình một nhân vật riêng biệt.

2. Thiết lập phông nền

Sử dụng hình nền có sẵn hoặc tự vẽ cho mình một nền mới theo ý tưởng riêng. Cần lưu ý giao diện nền cần có sự tương phản với nhân vật để giúp người chơi dễ dàng nhận diện trong quá trình trải nghiệm game.

3. Đặt lệnh cho nhân vật người chơi

Sử dụng các lệnh di chuyển “lên, xuống, trái, phải” cho nhân vật của người chơi, thường liên kết với các phím mũi tên hoặc phím WASD. Cài đặt di chuyển tự do hoặc giới hạn di chuyển của nhân vật theo thiết lập của người lập trình, tùy thuộc vào loại game đuổi bắt (ví dụ: trong mê cung hay không gian mở).

Khối lệnh Scratch lập trình di chuyển cho nhân vật người chơi trong game đuổi bắt

4. Đặt lệnh cho nhân vật mục tiêu

Sử dụng tọa độ “x, y” để đặt các vị trí ngẫu nhiên của nhân vật mục tiêu di chuyển trong giao diện trò chơi hoặc lập trình cho nhân vật này di chuyển theo một quỹ đạo nhất định hay “thông minh” hơn là di chuyển để tránh hoặc đuổi theo nhân vật người chơi. Sử dụng các cài đặt giới hạn cho nhân vật mục tiêu nếu cần thiết, cần có sự đồng bộ với nhân vật người chơi để kiểm soát quá trình di chuyển và tương tác.

5. Đặt lệnh va chạm

Sử dụng lệnh kiểm tra va chạm giữa nhân vật người chơi và nhân vật mục tiêu để làm điều kiện tính điểm (khi bắt được) hoặc kết thúc trò chơi (khi bị bắt).

6. Thêm âm thanh và thử nghiệm

Thêm nhạc nền và hiệu ứng âm thanh cho trò chơi (ví dụ: âm thanh khi bắt được, âm thanh khi bị bắt), sau đó chạy thử nghiệm để kiểm tra quá trình vận hành của trò chơi. Đưa ra những giải pháp cải thiện và tìm kiếm những ý tưởng mới thêm vào trò chơi để tăng thêm sự kịch tính.

Cách làm game Minecraft trên Scratch

Tái tạo một phiên bản đơn giản của game Minecraft trên Scratch có thể là một thử thách thú vị, tập trung vào các cơ chế cơ bản như di chuyển, khai thác và xây dựng.

Minecraft là một tựa game phức tạp, yêu cầu tính kỹ thuật cao để xây dựng thành một phiên bản hoàn thiện. Với một hệ thống rộng lớn cần được thiết lập như môi trường, công trình, khai thác tài nguyên, vật liệu xây dựng,… sẽ mất rất nhiều thời gian và đặc biệt là khả năng vận hành logic giữa các yếu tố. Tuy nhiên, vẫn có thể tạo ra một phiên bản Minecraft đơn giản hơn với các bước dưới đây.

1. Xác định yếu tố cần thiết lập

Việc đầu tiên cần thực hiện là xác định các yếu tố muốn tái dựng trong trò chơi Minecraft phiên bản Scratch. Ngoại trừ các yếu tố cần thiết như môi trường, nhân vật, người dùng cần chọn thêm các yếu tố khác như tài nguyên (gỗ, đá), vật liệu xây dựng (khối đất, khối gỗ), công cụ (búa, rìu),… để xây dựng cho game.

2. Thiết lập nền tảng môi trường trong game

Những yếu tố cần quan tâm khi xây dựng môi trường trong Minecraft phiên bản Scratch:

• Xác định kích thước và hình dạng môi trường cần xây dựng như chiều dài, chiều rộng, chiều cao, chiều sâu (nếu có).
• Xây dựng địa hình, tạo cảnh quan cho game, chẳng hạn như: sông, núi, cây, thung lũng, cây cối, hoa cỏ,… bằng cách sắp xếp các khối hình hoặc hình ảnh.
• Tạo chất liệu cho nền tảng của môi trường, ví dụ sử dụng các khối đất làm đường, xây dựng khối cát làm sa mạc.
• Để thiết lập nâng cao hơn, người dùng có thể thêm vào các điều kiện ánh sáng, ngày, đêm, các yếu tố thời tiết, v.v…

Giao diện Scratch thể hiện dự án lập trình game Minecraft với các khối block và nhân vật

3. Thiết lập công cụ, vật dụng cho nhân vật

Nhân vật trong Minecraft phiên bản Scratch cần được thiết lập thêm các lệnh sử dụng công cụ và vật dụng. Đầu tiên, cần tạo ra các vật dụng như búa, xẻng, gỗ, đá,… sau đó kết hợp với môi trường để tạo ra sự liên kết giữa các yếu tố (ví dụ: dùng búa đập vào khối đá).

4. Đặt lệnh điều khiển nhân vật

Đặt lệnh di chuyển “lên, xuống, trái, phải” và điều khiển phương hướng để sử dụng nhân vật. Ngoài ra, cần thêm các lệnh tương tác giữa nhân vật với công cụ, nhân vật với môi trường. Ví dụ như sử dụng nhân vật cầm búa để đập gạch, cầm cưa để chặt cây, thu thập vật phẩm khi khai thác.

5. Thêm các tính năng mở rộng

Để trò chơi được hấp dẫn hơn, có thể thêm vào một số tính năng như thu thập tài nguyên để dựng nhà, tìm kiếm thức ăn để bổ sung năng lượng, tương tác đa người chơi (nếu nâng cao), hoặc thêm các loại địa hình, vật phẩm mới.

6. Thêm âm thanh và thử nghiệm

Đối với Minecraft phiên bản Scratch, người dùng có thể không cần sử dụng nhạc nền cho game, nhưng cần quan tâm nhiều hơn vào các âm thanh hiệu ứng như thời tiết, phá gạch, chặt cây, hoạt động của nhân vật,… để game tăng thêm sự kịch tính và hấp dẫn. Để hoàn thiện một game Minecraft trên Scratch, cần nhiều thời gian để vừa sử dụng, vừa thay đổi và bổ sung thêm nhiều tính năng mới.

Cách làm game đua xe trên Scratch

Tạo một game đua xe đơn giản trên Scratch giúp người học làm quen với việc lập trình chuyển động liên tục và xử lý va chạm với môi trường.

1. Tạo đối tượng xe

Để tạo một đối tượng xe, bạn hãy nhấp vào biểu tượng “Choose a Sprite from Library” ở góc dưới bên trái để chọn một hình ảnh xe hoặc tải lên một hình ảnh xe từ máy tính của bạn. Sau đó, hãy tùy chỉnh kích thước và vị trí của xe trên màn hình để phù hợp với phông nền đường đua.

2. Tạo đối tượng đường đua

Chọn biểu tượng “Backdrops” ở góc trên bên trái để chọn một hình nền cho đường đua. Bạn có thể sử dụng các hình ảnh liên quan đến đua xe như đường nhựa, đường đất, hoặc tự vẽ một phông nền theo ý thích.

3. Lập trình đối tượng xe di chuyển

Chọn đối tượng xe rồi chọn tab “Code” để mở giao diện lập trình. Sử dụng các khối lập trình sau để điều khiển xe di chuyển:

• When green flag clicked: Bắt đầu chạy chương trình khi người chơi nhấn vào nút “Green Flag”.
• Forever: Thực hiện mã lệnh trong khối này mãi mãi, tạo vòng lặp cho chuyển động liên tục.
• Move [amount] steps: Di chuyển xe một số bước cụ thể (để điều khiển tốc độ).
• Turn [direction] [degrees] degrees: Xoay xe một góc cụ thể (để điều khiển hướng rẽ).
• If on edge, bounce: Nếu xe chạm vào viền màn hình, nó sẽ đảo ngược hướng (có thể dùng hoặc không tùy luật chơi).

Ví dụ với một đoạn mã lệnh đơn giản để di chuyển xe liên tục:

when green flag clicked
forever
move 10 steps
if on edge, bounce

4. Thêm hành động khi xe hoàn thành chặng đua

Thêm điều kiện kiểm tra xem xe đã hoàn thành đua hay chưa (ví dụ: Đi qua vạch đích). Khi điều kiện này đúng, có thể hiển thị thông báo chúc mừng hoặc chuyển sang màn hình kết quả.

5. Thêm điều kiện va chạm và xử lý kết thúc trò chơi

Sử dụng khối “touching [object]” để kiểm tra xem xe có va chạm với các vật thể khác trên đường đua hay không (ví dụ: vạch dừng xe, chướng ngại vật, lề đường). Khi xe va chạm, bạn có thể thực hiện một số hành động như dừng xe, hiển thị thông báo thua cuộc, giảm tốc độ, v.v…

6. Thêm yếu tố điều khiển từ người chơi

Thêm các phím điều khiển (ví dụ: phím mũi tên lên để tiến, xuống để lùi, trái/phải để rẽ) để người chơi có thể chủ động điều khiển xe. Điều này thường được thực hiện bằng các khối lệnh “when [key] pressed”.

Cách làm game cá lớn nuốt cá bé trên Scratch

Game cá lớn nuốt cá bé là một trò chơi sinh tồn đơn giản, giúp người học thực hành lập trình sự phát triển của nhân vật và quản lý điểm số.

Giao diện trò chơi Cá lớn nuốt cá bé được tạo bằng Scratch, hiển thị cá lớn và cá bé trong môi trường nước

1. Tạo đối tượng cá lớn

Tạo một đối tượng cá lớn bằng cách nhấp vào biểu tượng “Choose a Sprite from Library” hoặc tải lên một hình ảnh cá lớn từ máy tính của bạn. Tùy chỉnh kích thước và vị trí ban đầu của con cá lớn trên màn hình.

2. Tạo đối tượng cá bé

Tạo một đối tượng cá bé tương tự như cách bạn đã tạo cá lớn. Tạo nhiều bản sao (clone) của cá bé với các kích thước và vị trí xuất hiện ngẫu nhiên trên màn hình để tạo sự đa dạng và thử thách.

3. Lập trình di chuyển của con cá lớn

Chọn đối tượng cá lớn sau đó chọn tab “Code” để mở giao diện lập trình. Sử dụng các khối lập trình sau để điều khiển cá lớn di chuyển theo điều khiển của người chơi:

• When green flag clicked: Bắt đầu chạy chương trình.
• Forever: Lặp lại các lệnh bên trong.
• Point towards [mouse-pointer]: Đặt hướng của cá lớn theo hướng của con trỏ chuột (giúp di chuyển theo chuột).
• Move [amount] steps: Di chuyển cá lớn một số bước cụ thể về phía con trỏ chuột.
• If on edge, bounce: Nếu cá lớn chạm vào viền màn hình, nó sẽ đảo ngược hướng (có thể dùng hoặc không).

Ví dụ về mã lệnh di chuyển cá lớn theo chuột:

when green flag clicked
forever
point towards [mouse-pointer v]
move 5 steps
if on edge, bounce

4. Lập trình nuốt cá bé

Chọn đối tượng cá lớn, sử dụng khối “touching [object]” để kiểm tra xem cá lớn có va chạm với cá bé không. Khi cá lớn va chạm với một bản sao của cá bé, bạn có thể thực hiện hành động để “nuốt” cá bé đó (ví dụ: ẩn cá bé đó đi), đồng thời thực hiện các hành động khác như tăng điểm số hoặc tăng kích thước cho cá lớn.

5. Thêm tính điểm và kết thúc trò chơi

Tạo một biến để lưu điểm số của người chơi. Khi cá lớn nuốt một con cá bé, tăng giá trị của biến điểm số lên. Sau đó, hiển thị điểm số đó trên màn hình. Bạn có thể đặt điều kiện kết thúc trò chơi dựa trên điểm số đạt được (ví dụ: đạt điểm tối đa) hoặc khi cá lớn va chạm với một đối tượng nguy hiểm khác (nếu có).

Bài viết đã hướng dẫn và tổng hợp cho một số game phổ biến có thể thực hiện trên Scratch. Đây là những bước cơ bản giúp người dùng làm quen với Scratch một cách đơn giản và hiệu quả nhất. Để nâng cao khả năng, người dùng cần nghiên cứu và học hỏi thêm để phát triển về kỹ năng lập trình game Scratch của mình, từ đó sáng tạo ra những sản phẩm phức tạp và ấn tượng hơn.

Việc làm quen với Scratch thông qua các dự án game đơn giản là cách tuyệt vời để khơi gợi niềm đam mê công nghệ và phát triển tư duy logic cho trẻ. Tại Nhà Thiếu Nhi Quận 7, chúng tôi luôn chú trọng việc phát triển toàn diện các năng khiếu cho trẻ, bao gồm cả lĩnh vực công nghệ thông tin và lập trình. Việc học lập trình game Scratch là một trong những hoạt động bổ ích, giúp các em không chỉ sử dụng công nghệ một cách chủ động mà còn tạo ra giá trị từ đó. Khuyến khích con em mình tìm hiểu và tham gia các hoạt động liên quan đến lập trình tại Nhà Thiếu Nhi Quận 7 là một sự đầu tư ý nghĩa cho tương lai số của các em.