Artist là gì? Thuật ngữ này thường được dùng để chỉ những người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật, nhưng liệu bạn đã thực sự hiểu rõ về ý nghĩa và phạm vi của nó? Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá khái niệm “artist” một cách chi tiết, từ nguồn gốc, sự phát triển cho đến ứng dụng trong đời sống. Chúng ta cũng sẽ tìm hiểu về một khía cạnh khác, đen tối hơn của “artist”, đó là “con artist” – những kẻ lừa đảo chuyên nghiệp.
Con Artist là gì?
“Con artist” là những kẻ lừa đảo lợi dụng lòng tin của người khác để trục lợi. Từ “con” trong cụm từ này xuất phát từ “confidence trick”, nghĩa là lừa đảo bằng cách tạo dựng lòng tin. Tiến sĩ Tâm lý học Maria Konnikova giải thích rằng khi nạn nhân quá tin tưởng vào điều gì đó, họ sẽ mất cảnh giác và dễ dàng rơi vào bẫy của “con artist”.
Ví dụ điển hình cho tâm lý này là trường hợp bác sĩ giả Nguyễn Quốc Khiêm. Bằng việc giả mạo bằng cấp, giấy tờ và cả chức vụ, người này đã thành công giả danh bác sĩ để chữa bệnh cho F0 trong khu điều trị cách ly. Trong quá trình chống dịch gấp rút, trường Đại học Y Dược đã tin tưởng vào tinh thần tự nguyện của sinh viên mà không xác minh lại thông tin với dữ liệu của nhà trường, dẫn đến việc bị lợi dụng.
alt
Dù bác sĩ giả này nói rằng mình không có ý định trục lợi, nhưng cách thức anh ta lấy sự tín nhiệm của đồng nghiệp và báo chí có nhiều điểm tương đồng với một “con artist”. Trên thực tế, việc giả danh thành bác sĩ khá phổ biến trên thế giới. Bên cạnh lý do tiền bạc, những kẻ giả mạo này còn muốn thỏa mãn cảm giác được công nhận, nhất là khi bác sĩ vốn là một nghề cao quý.
Nguồn gốc của Con Artist?
Thuật ngữ “con artist” hay “con man” bắt nguồn từ William Thompson, một trong những kẻ lừa đảo đầu tiên tại Mỹ. Vào năm 1849, hắn bị bắt sau khi thực hiện hàng loạt phi vụ lừa đảo. William thường thuyết phục để xin mượn một món đồ có giá trị của người qua đường, sau đó biến mất.
Bấy giờ báo chí và chính quyền gọi Wiliiam là “confidence man”, gọi tắt là con man. Bởi khi lừa đảo William thường hỏi rằng: “Ngài có tự tin để trao cho tôi chiếc đồng hồ của ngài tới mai không?”
Năm 1857, cuốn sách được cho là dựa trên hình tượng của William là The confidence man (Herman Melville) được xuất bản. Nó khiến thuật ngữ “con artist” dần trở nên phổ biến hơn.
Vì sao Con Artist phổ biến?
Gần đây, Netflix đã ra mắt series phim Inventing Anna dựa trên một “con artist” nổi tiếng Anna Sorokin. Dù còn trẻ, Anna đã thành công bước chân vào giới thượng lưu với danh nghĩa người thừa kế đến từ Đức, để rồi thực hiện các hành vi lừa đảo.
Bản thân “con artist” cũng luôn là đề tài cho văn hóa đại chúng. Một trong số đó phải kể tới bộ phim Catch me if you can kể về hành trình phạm tội của Frank William Abagnale, kẻ có nhiều gương mặt và nghề nghiệp. Hay Jordan Belfort, kẻ thao túng thị trường chứng khoán Mỹ nổi danh trong bộ phim The Wolf of Wall Street.
Điểm chung của những kẻ lừa đảo này chính là khả năng thuyết phục và thao túng. Các nhà tâm lý học cho rằng họ có xu hướng machiavellianism, một đặc điểm tính cách của những người thao túng người khác cho đến khi đạt được mục đích. Những người này đề cao tiền bạc hơn các mối quan hệ, đồng thời họ cũng không thấy có lỗi khi lừa người khác.
alt
Maria Konnikova đã so sánh “con artist” như một nhà tâm lý học. Cô cho rằng những kẻ này không thực sự cướp lấy thứ gì từ nạn nhân, thay vào đó thuyết phục họ tự nguyện trao tài sản.
Một trong những cách phổ biến là đánh vào tâm lý muốn giúp người khác của nạn nhân. “Con artist” sẽ đặt chúng ta vào tình thế phải giúp đỡ họ, từ đó trục lợi. Đây cũng là cách mà Anna Sorokin đã làm với những nạn nhân của mình và khiến họ tự nguyện chi trả cho cô.
Tại Việt Nam, hình thức này phổ biến hơn trong lĩnh vực đầu tư hoặc kinh doanh đa cấp. Những nạn nhân cũng thường được thuyết phục khéo léo, hay đặt vào tình huống khiến họ phải tự nguyện đưa tiền cho kẻ lừa đảo. Bản thân các hình thức đa cấp (ponzi scheme) cũng được tạo ra bởi một “con artist” là Charles Ponzi.
Theo thời gian, dù con người có trở nên cẩn trọng hơn thì “con artist” cũng tìm cách tinh vi hơn để luồn lách qua khe hở của các hệ thống nhằm thực hiện trò lừa đảo của mình.
Cách sử dụng Con Artist?
Tiếng Anh
A: I just realized that Leonardo Dicaprio often plays as con artist, like Catch me if you can or The Wolf of Wall Street.
B: I know right! The man knows his charm.
Tiếng Việt
A: Mình mới nhận ra là Leonardo Dicaprio toàn đóng mấy vai bậc thầy lừa đảo, như kiểu Catch me if you can hay là Sói già phố Wall.
B: Ừ công nhận luôn, ông này biết ông giải gì mà.